Wat is dementie?

Dementie is de verzamelnaam van zo’n vijftigtal ziektes waarbij de hersenen informatie niet meer correct verwerken. Hierdoor takelen op termijn de fysieke en mentale capaciteiten van de patiënt af. De meest voorkomende vorm van dementie is de ziekte van Alzheimer, maar er zijn nog tal van varianten zoals vasculaire dementie of frontotemporale dementie (FTD).

Dementie uit zich vaak in geheugenverlies, maar ook andere hersenfuncties kunnen aangetast raken: problemen bij het uitvoeren van routinetaken, waanbeelden en hallucinaties, verminderd sociaal vermogen, incontinentie, depressies, motorische problemen en zelfs gehoorstoornissen.

Helaas bestaan er nog geen medicijnen die dementie genezen. Er is echter wel al medicatie op de markt die een aantal varianten vertraagt of de verschijnselen ervan beperkt. Daarnaast zijn er preventieve maatregelen waarmee je zelf het risico op dementie kan verkleinen. Enerzijds gaat het over factoren die een invloed hebben op onze fysieke gezondheid (niet roken, alcohol beperken, gezond eten, in beweging blijven…) maar anderzijds ook over factoren die de hersenen stimuleren door ze actief en in vorm te houden (bv. onderhoud van sociale contacten, geheugenspelletjes voor ouderen, cursussen volgen en zo voort). Deze tweede groep staat ook gekend als “cognitieve stimulatie”. Het is hier waar ook (de beperking van) gehoorverlies een grote invloed op kan hebben. 

Wat is het verband tussen gehoorverlies en dementie?

Het brein zwakt steeds meer af bij dementiepatiënten en hoewel daar voorlopig geen remedies voor zijn, kunnen we er wel alles aan doen om het proces af te remmen. Vooral cognitieve stimulatie is belangrijk om ons brein actief en in opperste conditie te houden - door het te trainen, zeg maar. Als “besturingssysteem” zijn onze hersenen continu bezig met het verwerken en aansturen van informatie, en het is net door al die mentale prikkels te blijven opzoeken dat we van ons brein een goed geoliede machine houden.

Een specifieke soort prikkels waar het brein levenslang op dagdagelijkse basis mee in aanraking komt, zijn geluiden of auditieve prikkels. Ons gehoorsysteem vangt trillingen in de lucht (of geluidsgolven) op, zet ze om in elektrische impulsen en geeft ze door aan het brein ter verwerking. Bij het optreden van gehoorverlies vermindert het aantal prikkels dat we opvangen en dus krijgen onze hersenen ook minder werk. Hierdoor sterft dit gedeelte van de hersenen mettertijd af.

Daar stopt het echter niet, want door het afsterven van bepaalde hersendelen wordt vaak een kettingreactie in gang gezet waarbij ook andere functies op termijn schade zullen ondervinden. Bovendien kan gehoorverlies ertoe leiden dat de patiënt sociale situaties zal vermijden, met nog minder (auditieve en andere) prikkels voor de hersenen, sociaal isolement, depressie en meer als gevolg. Eens je in deze neerwaartse spiraal komt, verhoogt het risico op dementie aanzienlijk. Het is dan ook belangrijk om regelmatig je gehoor én hersenen te trainen - bekijk hiervoor zeker eens onze tips over activiteiten die je gehoor verbeteren.

Gehoorverlies als beïnvloedbare risicofactor voor dementie

De boodschap is dus in ieder geval: hoe vroeger je gehoorverlies aanpakt, hoe beter. Want hoe ouder we worden, hoe groter de kans op gehoorverlies (en bijgevolg, hoe groter het risico op dementie). Volgens een onderzoek van The Lancet Commission verdubbelt het risico op dementie namelijk al bij mensen die kampen met beperkt gehoorverlies. Bij gematigd gehoorverlies is die kans meteen driemaal groter, en bij vergevorderd gehoorverlies zelfs vijfmaal. Als verband tussen gehoorverlies en dementie wees men in dit onderzoek ook voornamelijk naar een vermindering van stimulatie voor de hersenen en het toenemen van sociaal isolement. Minder auditieve prikkels leiden dus tot cognitieve achteruitgang, wat op termijn dan weer kan uitmonden in dementie.

Maar er is ook goed nieuws: gehoorverlies is volgens The Lancet Commission de grootste (en de op één na vroegste) behandelbare risicofactor voor dementie. Dat betekent dat op tijd een oplossing zoeken voor gehoorverlies heel belangrijk is om dementie zo veel mogelijk te vertragen of te vermijden. Hoorapparaten en aanverwanten zijn met andere woorden uitstekende preventieve maatregelen. Hoe komt dat dan eigenlijk?

Preventieve maatregelen voor dementie: hoorapparaten en cochleaire implantaten

Zowel met een klassiek hoorapparaat als een cochleair implantaat kan je gehoorverlies corrigeren. Beide toestellen bieden eigenlijk hetzelfde resultaat, alleen verschilt hun manier van werken doordat ze elk een andere oorzaak van hetzelfde probleem aanpakken. Zo maakt een hoorapparaat geluiden harder terwijl een cochleair implantaat geluidsgolven omzet in elektrische signalen (en deze rechtstreeks doorgeeft aan de gehoorzenuw). Een hoorapparaat lost met andere woorden problemen op waarbij geluidsgolven niet optimaal meer opgevangen worden (bv. door beschadiging van het trommelvlies), terwijl een cochleair apparaat zich vooral richt op problemen rond het omzetten en doorgeven van elektrische impulsen (bv. bij beschadiging van de haarcellen in het slakkenhuis).

Betekent dat dan ook dat beide toestellen dezelfde risicobeperking voor dementie inhouden? Jazeker: bij hoorapparaten is dit al geruime tijd bewezen en een recent onderzoek van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen toonde aan dat dit evenzeer voor cochleaire implantaten geldt. Zolang de hersenen auditief gestimuleerd worden, daalt het risico op dementie - nog los van alle andere problematieken die uit gehoorverlies voortvloeien en óók een risicofactor zijn, zoals sociaal isolement bijvoorbeeld.

Op tijd een oplossing zoeken voor gehoorverlies is dus cruciaal. Heb je last van een verminderd gehoor en wil je advies over welk toestel voor jou de beste keuze is, of wil je preventief een controle laten uitvoeren? Maak dan gerust een afspraak bij een Lapperre hoorcentrum in jouw buurt. Onze experts staan je graag te woord.