Overzicht:

Hoe is het oor opgebouwd?

Dat wat wij in de omgangstaal het 'oor' noemen, is maar een klein deel van het complete gehoororgaan. Op het eerste gezicht zien we alleen maar de oorschelp, maar het grootste deel van het gehoor ligt verborgen en goed beschermd binnenin onze schedel. Tot het gehoor behoren het buitenoor, het middenoor en het binnenoor. Deze drie bestanddelen zijn via de gehoorgang met elkaar verbonden. Hier doorheen gaan alle akoestische signalen.

De afzonderlijke tonen, geluiden of gesproken taal die wij horen, zijn niets anders dan luchttrillingen. Voordat het geluid een akoestische informatie wordt met een bepaalde betekenis, moet het via het buiten-, midden- en binnenoor, alsook via de gehoorzenuw langs alle delen van het gehoor gaan om als prikkel in de hersenen te belanden.

En hoe functioneert het oor nu precies?

Het buitenoor
De zone vóór het trommelvlies – de oorschelp en de buitenste gehoorgang – vormen met elkaar het buitenoor. De geluidsgolven komen hier het eerst aan en worden via de oorschelp als een soort trechter naar binnen geleid. De buitenste gehoorgang is dusdanig opgebouwd, dat de aankomende luchttrillingen als in een klankkast worden versterkt. De volledige opbouw van de buitenkant van het oor verhindert tegelijkertijd dat wind en extra luchtwervelingen een sterke ruis veroorzaken. Op die manier zijn we in staat beter te horen.
Het middenoor
Achter het trommelvlies ligt het middenoor. Het trommelvlies zelf is een dun membraan dat het geluid opvangt. De subtiele trillingen worden van haar doorgegeven aan drie minuscule gehoorbeentjes: hamer, aambeeld en stijgbeugel – de kleinste botjes van het menselijk lichaam. Dankzij hun bijzondere rangschikking kunnen de trillingen op dit punt 20 maal worden versterkt. Dit waarborgt een goede overdracht naar het binnenoor. Vanuit het middenoor loop de buis van Eustachius (ook wel oortrompet genoemd) naar de neus- en keelholte. De buis ventileert als het ware het middenoor en zorgt ervoor dat de druk aan beide zijden van het trommelvlies gelijk blijft.
Het binnenoor
Op het punt waar de stijgbeugel het volgende membraan raakt, het „ovale venster“, begint het binnenoor. Hierin liggen het evenwichtsorgaan en het slakkenhuis, de zogenoemde cochlea. Dit gedeelte van het oor is zo groot als een erwt, maar doet echt denken aan een slakkenhuis. In de binnenkant ervan bevinden zich drie kanalen, die gevuld zijn met een vloeistof. Via een van de kanalen worden de aan de vloeistof doorgegeven impulsen doorgegeven naar de bovenkant en daarvandaan via een tweede kanaal weer teruggevoerd. Het kanaal in het midden is het uitgerust met het eigenlijke gehoororgaan, het orgaan van Corti. De bodem van het gehoororgaan is bezaaid met duizenden fijne haartjes – de haarcellen –. Naar gelang de frequentie verandert de golfbeweging in de met vloeistof gevulde kanalen. Alleen op punten waar dit systeem bijzonder uitslaat, worden de haarcellen geprikkeld. Hoe lager de tonen zijn, des te verder achterin het slakkenhuis komen de fijne haartjes in beweging. Hoge tonen prikkelen daarentegen de haarcellen meteen aan het begin van het slakkenhuis. Slijtage van de minuscule haartjes in een van de voornaamste oorzaken voor doofheid op hoge leeftijd.
Geleiding van de prikkels naar de hersenen
Ook wanneer het geluid is gearriveerd in het binnenoor, heeft hij nog steeds geen betekenis. Met de overdracht naar de gehoorzenuw worden de geluidsgolven omgezet in elektrische signalen die eerst worden opgenomen door de hersenstam. De prikkel wordt dan doorgegeven naar de segmenten van de hersenen die verantwoordelijk zijn voor de emotionele analyse. Op die manier krijgen tonen een betekenis en worden ze uiteindelijk in de hersenschors verbonden met bestaande patronen. Hierdoor kunnen mensen taal begrijpen, herkennen ze de stem van een vriend of weten ze of een bepaalde situatie gevaar inhoudt.

Samengevat: we kunnen alleen goed horen wanneer de overdracht via de afzonderlijke tussenstations onberispelijk functioneert en trillende lucht uiteindelijk is omgezet in een waarschuwingssignaal, aangename muziek of een begrijpelijke zin.

Geleiding door de lucht tegenover via het bot

De hierboven beschreven tussenstations geven aan welke weg het geluid naar het binnenoor aflegt via de zogenoemde geleiding door de lucht. Maar geluidsgolven kunnen ook via het bot in het oor terechtkomen: de in beweging gebrachte lucht komt van buiten tegen het schedelbeen en zorgt ervoor dat dit licht vibreert. Doorgegeven door de vloeistof in het oor bereiken de trillingen via deze route ook de haarcellen. Maar de geleiding via het bot is niet zo effectief als het horen via geleiding door de lucht.

Wist u trouwens al?

De geleiding van geluid via het bot is de reden waarom we onze eigen stem in video-opnames zo merkwaardig vinden: wanneer we onze stem zo horen, wordt hij alleen via de lucht doorgegeven. Het gedeelte dat we er extra bij horen via onze botten terwijl we gewoon praten, ontbreekt in dit geval.