Het cocktailparty-effect en gehoorverlies

Barbecues, familiefeestjes, burenborrels: de zomer is hét moment om met een ruimer gezelschap af te spreken. Meer mensen wil helaas ook zeggen: meer achtergrondlawaai, nefast voor wie gehoorverlies heeft. Dat we ons, ondanks alle andere geluiden en gesprekken, doorgaans toch kunnen focussen op één stem en negeren wat de andere mensen rondom zeggen, wordt het 'cocktailparty-effect' genoemd. Of, droogweg: ‘selectief horen’. Het zorgt ervoor dat we in een druk café of tijdens een lawaaierige kantoordrink toch een normale conversatie kunnen voeren. Voor mensen met een normaal gehoor is het cocktailparty-effect dus een voordeel. Wie gehoorverlies heeft, kan die overbodige prikkels er vaak niet meer uitfilteren en gesprekken niet van elkaar scheiden. Gelukkig bestaan er strategieën en technologieën die je daarbij kunnen helpen. 

Het cocktailparty-effect werd voor het eerst beschreven door de Britse wetenschapper Colin Cherry in het begin van de jaren vijftig. Hij liet deelnemers aan zijn experiment twee verschillende berichten tegelijk horen via een koptelefoon. Met de nodige concentratie konden ze de berichten onderscheiden. Psychologen verklaarden het door het feit dat mensen goed zijn in het herkennen van stemmen en in het voorspellen van woordreeksen en de missende links dus zelf invullen. Verder onderzoek wees uit dat het menselijk brein verschillende factoren gebruikt om te kunnen volgen. Zo is het onder meer belangrijk dat je de spreker ziet. Ook continuïteit blijkt cruciaal: het is makkelijker om te luisteren als je gesprekspartner op dezelfde plaats blijft en de frequentie en intensiteit van het gesprek constant zijn. Het belang van toonhoogte werd recent nog onderzocht bij groepen met normaal gehoor en met gehoorverlies. Wanneer deze in beide oren verschillende klinkers te horen kregen op een gelijke frequentie, hoorden beide groepen slechts één klinker (de klinkers versmolten). Nam de frequentie van een klinker toe, hoorden de proefpersonen met normaal gehoor twee klinkers, terwijl deze met gehoorverlies slechts één klinker rapporteerden. Die vermenging tussen oren kan de spraakherkenning negatief beïnvloeden in luidruchtige omgevingen. De verbazingwekkende vaardigheid in het combineren van verschillende technieken door onze hersenen maakt dat het cocktailparty-effect wetenschappers blijft intrigeren. Door te achterhalen hoe mensen relevante geluiden filteren, kunnen we namelijk ook apparaten slimmer maken. 

Kletterende borden, spelende kinderen, een blaffende hond en loeiharde muziek: op bepaalde plekken is het cocktailparty-effect een populaire gast. Gelukkig kan je het probleem grotendeels omzeilen met enkele slimme tips en hulpmiddelen zoals een externe microfoon.

Afhankelijk van het type kan een hoortoestel een oplossing bieden bij het cocktailparty-effect. Alle hoortoestellen doen hetzelfde: ze pikken signalen op, zetten ze om en sturen ze naar het oor. Er is echter een belangrijk verschil tussen analoge en digitale apparaten in de manier waarop ze geluid verwerken. Analoge toestellen kunnen geen geluid filteren, ze versterken dus àlle omgevingsgeluiden, zonder onderscheid – nefast op een feestje of een andere plek met veel achtergrondlawaai. Digitale hoortoestellen versterken daarentegen enkel de belangrijke geluidssignalen, de omgevingsgeluiden worden gedempt. Zo hoor je ook beter in een lawaaierige omgeving en krijg je een betere klankkwaliteit. Zo goed als alle hoortoestellen zijn vandaag digitaal. Ze kunnen ook veel beter afgestemd worden op jouw situatie én ze zijn kleiner en discreter dan de analoge.